Refueling in mid-air by Capt. Lowell H. Smith and Lt. John P. Richter, at Rockwell Field, California, June 1923.  They stayed in the air 4 days.  DeHaviland airplanes used.

آیا با خود فکر کرده اید که هواپیما ها و یا هلیکوپتر ها در آسمان میتوانند سوخت گیری کنند یا خیر ؟

آیا سوخت گیری هوایی در آسمان امکان پذیر است ؟

آنها با چه وسایلی سوخت گیری هوایی انجام میدهند ؟

امروز در رابطه با سوخت گیری هوایی و هر سوالی که با خود دراین زمینه در ذهن دارید صحبت میشود و توضیحات کامل و جامع در رابطه با این موضوع برای شما دوستان عزیز ارائه میگردد با ما همراه باشید.

سوخت گیری هوایی

سوخت‌گیری هوایی یا سوخت‌رسانی هوایی به فرایند انتقال سوخت از یک هواپیما (سوخت‌رسان) به هواپیمای دیگر (سوخت‌گیر) در آسمان و در حین پرواز گفته می‌شود. به‌دلیل مصرف بسیار بالای سوخت درهنگام برخاستن از زمین و اوج‌گیری، سوخت‌گیری هوایی به هواپیما این امکان را می‌دهد که مدت‌زمان بیشتری را در هوا بمانَد و برد عملیاتیِ آن افزایش پیدا کند. به هواپیما یا هلیکوپتری که منتظر دریافت سوخت میباشد receivers گویند همچنین به منظقه ای که سوختگیری هوایی در آن انجام می شود AAR TRACK یا Orbit می گویند. هر کشور عضو ناتو منطقه سوختگیری مخصوص به خود را دارد.هر منطقه سوختگیری ویژگی های مختلفی مثل شعاع,ارتفاع سرعت دارد.منطقه سوختگیری از 4 بخش مختلف تشکیل شده که عبارت اند از:

    • نقطه اولیه سوختگیری ARIP
    • نقطه کنترل ARCP
    • نقطه اتصال ARAP
    • نقطه خروج AREP

    ARIP نقطه است که وارد منطقه سوختگیری میشوید و سپس مستقیم به سمت ARCP میروید.

    نحوه ورود به منطقه سوختگیری به دو شکل ممکن است اتفاق بیافتد:

    1) هواپیما دریافت کننده و تانکر هر دو با هم وارد منطقه شوند.

    2) تانکر از قبل وارد منطقه شده است و در شعاع اون منطقه شروع به پرواز میکند تا هواپیما دریافت کننده وارد منطقه شود. این روش در زمان های عملیات های جنگی که تانکر منتظر بازگشت هواپیما ها از عملیات میباشد بیشتر اتفاق میافتد.

    زمانی که هواپیما receiver وارد منطقه می شود و تانکر مشغول سوخت رسانی به هواپیما دیگری می باشد هواپیما receivers وارد وضعیت انتظار می شود که به آن recipients holding می گویند و زمانی که تانکر کار سوخت رسانی و تمام کرد توسط واحد کنترل هوایی دستور Clear ارسال میشود.

    خلبانی که نیاز به انجام سوختگیری دارد تا زمان رسیدن به تانکر دائما با واحد کنترل هوایی در ارتباط باشد و بعد از نزدیک شدن به تانکر ارتباط خود با واحد کنترل و قطع می کند و فقط به دستورات تانکر یا اوپراتور سوخت رسان گوش میدهد.

    موقعیت های سوختگیری

    • Observation: Observation همیشه موقعیت سمت راست تانکر سوخت رسان می باشد و همه هواپیما ها باید از این سمت به تانکر ملحق شوند.
    • Pre-contact: در این حالت خلبان موقعیت Observation و ترک کرده و هواپیما و به فاصله چند متری پشت تانکر میرساند.
    • Contact: در این حالت یعنی خلبان اجازه این و داره که نزدیک پراب یا بوم سوختگیری شده و عملیات دریافت سوخت را آغاز کند.

    فرآیند سوخت گیری هوایی

    اولین تلاش موفقیت آمیز برای سوخت گیری هواپیما در هوا در ۲۷ ژوئن ۱۹۲۳، درست دو دهه پس از اختراع پرواز سنگین‌تر از هوا توسط برادران رایت انجام شد. بر اساس ادعای وزارت دفاع ایالات متحده، دو ستوان یکم سرویس هوایی ارتش، ویرجیل هاین و فرانک دبلیو سیفرت، با منتقل کردن بنزین از طریق شیلنگ گرانش به هواپیمای دیگری که توسط کاپیتان لاول اچ. اسمیت هدایت می‌شد، یک هواپیمای دوباله ملخ دار را سوخت گیری کردند. این اتفاق بلافاصله چشمان نیروی هوایی را به پتانسیل سوخت گیری هوا به هوا باز کرد.

    با این حال، این فرآیند به شدت شبیه سوخت‌گیری هوا به هوا نیست که در اوایل دهه ۱۹۲۰ انجام شد و امروزه شامل سیستم‌های بسیار پیچیده‌تری می‌شود. علاوه بر این، سطح دقت مورد نیاز برای خلبانان برای اجرای موفقیت آمیز مانور سوخت گیری هوایی، جای کمی برای خطا باقی می‌گذارد. توالی پیچیده‌ای که برای سوخت‌گیری لازم است، با قرارگیری دقیق هر دو هواپیما در مجاورت یکدیگر آغاز می‌شود، و اغلب جت‌ها فقط ده متر یا کمی بیشتر از هم فاصله خواهند داشت. این کار تقریباً همیشه در فضای محدود هوایی انجام می‌شود تا از دخالت هر هواپیمایی در فرآیند سوخت گیری جلوگیری شود. دو نوع سیستم مختلف برای سوخت گیری هوایی وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.

    انواع روش‌های سوخت‌گیری هوایی

    روش‌های سوخت‌رسانی هوایی عبارتند از «روش میله‌پروازی» و روش «میله و مهار چتری». معمولاً هواپیماها و بالگردها، با توجه به مأموریت‌های تعیین‌شده، از یکی از این دو روش استفاده می‌کنند. با این وجود، غلاف‌های سوخت‌گیری می‌توانند با هواپیماهای تولیدشده هم یکسان‌سازی شوند؛ البته درصورتی‌که از روش میله و مهار چتری استفاده شود. همچنین یک فرد متخصص به نام افسر سوخت‌رسانی هوایی (ARO)، تمام عوامل مربوط به انتقال سوخت را نظارت و کنترل می‌کند و حجم و سرعت سوخت را طبق نیاز هواپیما تنظیم می‌کند. لازم به ذکر است این نوع سوخت گیری ها تنها منحصر به فرد به هواپیما ها نمیشود و بالگرد ها نیز میتوانند از دو نوع این سوخت گیری استفاده کنند.

    روش آوند یا میله پروازی

    روش آوند یا میله‌پروازی یا بازوی متحرک، (همچنین میله و میله‌گیر) (boom and receptacle)، ظرفیت انتقال سوخت بالا و خوبی را فراهم می‌آورَد، اما نیازمند یک جایگاه متصدی و یک ظرف طراحی‌شدهٔ ویژه است. روش سوخت رسانی با بوم استاندارد نیروی هوایی آمریکا میباشد و کشور دیگه ای که سازنده هواپیما می باشند از آن استفاده نمیکنند. البته اف 4 های نیروی هوایی ایران چون بر اساس استاندارد نیروی هوایی امریکا می باشند به این روش سوخت دریافت می کنند. در این روش از یک لولهٔ تلسکوپیِ سخت و انعطاف‌ناپذیر به نام «آوند» استفاده می‌شود که در زیر آن دو بال کوچک وجود دارند و آن را در زاویه‌های محدودی هدایت می‌کنند و متصدی داخل هواپیمای سوخت‌رسان، آن را به داخل میله‌گیر هواپیمای سوخت‌گیر متصل می‌کند. این نوع روش سوخت‌رسانی عموماً برای سوخت‌رسانی به یک هواپیما صورت می‌گیرد و عموماً هواپیماهای گیرنده از نوع دوربرد هستند یا بزرگ‌تر از هواپیماهای جنگندهٔ معمولی هستند. این روش سرعت انتقال بالا تری نسبت به روش کاوند و قیف دارد همچنین با نصب یک تبدیل به بوم امکان سوخت رسانی به روش کاوند و قیف نیز امکان پذیر میشود.

    روش کاوند و قیف

    روش کاوند و قیف یا میله و مهار چتری یک روش سوخت‌رسانی با قابلیت سوخت‌رسانی همزمان به چند هواپیماست. در این روش، یک شلنگ به نام «کاوند» به مخزن آئرودینامیکی وصل شده و آن هم به تانکر سوخت متصل است و قسمت دیگر شلنگ به نام که چترشکل است و با میلهٔ خارج‌شده از جنگنده یا دیگر هواپیماها اتصال برقرار می‌کند و عمل سوختگیری هوایی AAR یا IFR صورت می‌گیرد. قسمت مهار چتری یا «قیف» به‌شکل توپ بدمینتون است. هواپیمای گیرندهٔ سوخت، دارای یک میلهٔ سخت است که در دماغهٔ هواپیما یا در بدنه نصب می‌شود که درهنگام استفاده نشدن از آن به داخل واپس کشیده می‌شود. هواپیمای سوخت‌رسان به‌صورت مستقیم و تراز پرواز می‌کند و شلنگ یا مهار چتری را خارج می‌کند، که تعدادشان می‌تواند بیش از دو شلنگ باشد. این عمل اجازه می‌دهد تا جنگنده به رابط سوختگیر متصل شود. جنگنده در عقبِ سوخت‌رسان پرواز می‌کند و مهار چتری را تعقیب می‌کند. فاصلهٔ سوخت‌گیر تا سوخت‌رسان فاصلهٔ معینی است و این فاصله به اندازهٔ طول شلنگ است. کل فرآیند سوخت گیری معمولاً حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد که برای بمب افکن‌های بین قاره‌ای مانند B-52 Stratofortress استاندارد است. با این حال، برای جنگنده‌های کوچک‌تر، احتمالاً فقط نیمی از این زمان طول می‌کشد.

    • هلیکوپتر ها فقط به روش کاوند  قیف و آن هم از تانکر KC-130 توانایی دریافت سوخت دارند به دلیل اینکه هواپیما هرکولس از موتورهای توربوپراب استفاده می کند و فقط این نوع تانکر میتونه سرعت خودش و اندازه هلیکوپتر کم بکنه.
    • بعضی از جنگنده ها با نصب غلاف سوخت رسان در زیر بدنه امکان سوخت رسانی یار به یار و فراهم میکنند.
    • در نیروی هوایی ایران وظیفه انتقال سوخت بر عهده تانکر های بویینگ 707 و 747 میباشد. که این تانکر در نقش ترابری نیز استفاده می شوند.
    • هواپیما هایی مثل هرکولس C-130 که در نقش ترابری از آن استفاده می شود برای انجام عملیات سوخت رسانی از غلاف های سوخت رسانی در زیر بال استفاده میکنند و از سوخت خود هواپیما بذل و بخشش میکنه این زیر اکثرا هواپیما های ترابری امکان نصب دارد.
    • علاوه بر سوختگیری هوایی جنگنده های برای افزایش برد عملیاتی خود از تانکر های سوخت خارجی استفاده می کنند. این تانکر ها قابلیت این و دارند که در زمان پرواز از هواپیما جدا شوند.
    • امروزه نسل جدیدی از مخازن سوخت خارجی تولید میشود تحت عنوان CFT یا Conformal fuel tank این مخازن به اطراف بدنه جنگنده متصل می شود و نیروی درگ اضافی ندارد و محل اتصال موشک را اشغال نمیکند اما قابلیت رها کردن آن در حین پرواز وجود ندارد.

    آینده سوخت گیری هوایی

      آینده سوخت‌گیری هوا به هوا بدون شک مستلزم زمان سوخت‌گیری سریع‌تر و سریع‌تر خواهد بود، چیزی که مزیت قابل توجهی را در طول عملیات‌های جنگی ایجاد می‌کند. افزایش اتوماسیون این فرآیند به هدف بسیاری از نیرو‌های هوایی تبدیل شده است و ایرباس A۳۳۰ MRTT اولین هواپیمای سوخت رسانی است که سوخت‌گیری خودکار هوایی را معرفی کرد. این سیستم خودکار فرآیند سوخت گیری هوایی را با کاهش قابل توجه تعداد وظایف مدیریت شده توسط افسر سوخت‌رسانی هوایی ساده‌تر می‌کند. این سیستم یک فرآیند تشخیص تصویر پیشرفته‌ای را انجام می‌دهد تا موقعیت‌های فضایی هر دو هواپیما را به سرعت پردازش کرده و امکان تراز کردن سریع و دقیق یک خط سوخت گیری را فراهم کند.

      بر اساس گزارش ها، این سیستم هنوز برای استفاده در طول روز تایید شده است که نشان از کارآیی فوق العاده اش دارد. اما نیاز به تحقیقات و تست‌های بیشتری وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که توانمندی سوخت گیری اتوماتیک را می‌تواند برای شرایط آب و هوایی و دید نامناسب به کار گرفت.